Sağlık eğitiminde 'uzaktan eğitim'in zorunlu olduğu alanlar
Sağlık alanında eğitimin zorluğu ve süreklilik gerektirmesi bazı başlıklarda özetlenebilir. Bunlardan ilki çok yüksek sayıda ve giderek de artan personel ihtiyacı ve personel sayısıdır. Sağlık alanı ülkemizde en geniş hizmet alanlarından biridir. Hem bu alana sürekli, hızlı ve etkin yetiştirilmiş yeni personel ihtiyacı hem de mevcut personelin sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyacı vardır.
Sağlık hizmeti verilen mekânlar ve sağlık hizmetlerine yönelik verilecek mekânlar yapısal, işlevsel ve donanımsal teferruat gerektirdiğinden normalden pahalı ve masraflı mekânlardır. Bu mekânları pasif eğitim amaçlı sadece sınıf eğitimleri için kullanmak, verimliliği düşürmekte, yüksek maliyete sebep olmaktadır. Ayrıca bu mekânların çoğunluğu hizmet alanında aktif kullanılmakta ya da çalışanlar bu mekândan ayrılamayacak iş yüklerine sahip olmaktadırlar. Bu sebeple kişilerin aynı mekânda ve zamanda toplanma zorunluluğu olmadan eğitimleri sürdürebilmeleri açısından sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyaç vardır.
Sağlık hizmetleri eğitimi yoğun bir teorik ve pratik eğitime sahip olduğundan zaman alıcı bir eğitimdir. Sadece sınıflarda veya laboratuvarda görülenle yeterli olmayacak bilgi birikimi ve özelliğe sahiptir. Çalışanlarında da hizmet süreleri uzun, ara verme süreleri çok kısıtlı ve yorgunlukları fazla olduğundan eğitimlere yeterince süre ayıramamaktadırlar. Daha kısa sürelerde daha çok bilgi aktarmak, kişilerin daha az yaşamsal zaman ayırmaları ile bilgilere ulaşmasını sağlamak gerekmektedir. Çok sayıdaki kişiyi yüz yüze eğitim ortamlarına toplamak toplu halde ciddi iş yükü kaybı getirecektir. Kişilerin diledikleri zaman bu eğitimleri alabilecekleri, tekrarlayabilecekleri zaman bağımsız ortamlara ihtiyaç vardır. Sağlık hizmetleri ertelenemez niteliğe sahip ve çalışanlarında sürekli bilgi desteğine ihtiyacı olduğundan sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyaç vardır.
Sağlık hizmetleri eğitimi ciddi hafıza, animatif düşünce ve hayal gücü gerektirmektedir. Sağlık bilgileri sıklıkla soyut bilgilere de sahip bir alandır. İnsan beyni harf ve kelime ile değil, nesne, obje ve hareketle kayıt ve öğrenme sistemine sahiptir. Hareket temelli öğrenme imkânına sahip insanlara birçok elle tutulup gözle görülemeyen bilgiyi hayal gücüne dayanarak öğretmeye çalışmak zaman uzamasına ve ciddi maliyetlere sebep olmaktadır. Bu alanda zenginleştirilmiş materyallerle ve sürekli şekilde verilmesi daha kısa sürede daha düşük maliyetle daha geniş kitlere ulaştırılabilecektir. Sağlık eğitimi alanında nitelikli bilgiyi daha kısada edindirebilmek için sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyaç vardır.
Sağlık alanında formal eğitim olarak lise, ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeyde eğitimler yürütülmektedir. Sağlık hizmeti alanı yarı yarıya, yönetim hizmeti alanı dörtte bir oranında uygulama gerektiren alanlardır. Klasik yüz yüze eğitim, sağlık alanında mutlaka yapılmalıdır ancak teknik ve teorik konu ağırlığından dolayı klasik yöntemlerin öğretici seviyesi düşük kalmaktadır. Klasik eğitimde teknoloji desteği kullanma zorunluluğunun yanında sürekli eğitim desteği sağlanması açısından çevrimiçi ve çevrimdışı sistemlerin kullanıldığı sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyacı vardır.
Sağlık alanında informal eğitimlere de ciddi ihtiyaçlar vardır.
Bunlardan ilki mesleki beceri artırma ve eksikleri giderme ihtiyacındandır. Sürekli artan ve gelişen mesleki bilgi ve tecrübe gereksinimi mezuniyet sonrasında desteklenmeli, ölçülmeli ve sertifiye edilmelidir. 20 yıl önce diploma eğitimini tamamlamış bir uzmanın veya hemşirenin hala o bilgi ile hizmet vermesi gerçekle ve hasta güvenliği ile bağdaşmamaktadır. Geniş bir coğrafyaya sahip ülkemizde çalışanlar ciddi bir şekilde eğitim desteğine ihtiyacı duymaktadır. Bu ihtiyacı duyan büyük çoğunluğun bir kısmı bu imkânı bulamamakta, diğer kısmı ise kendi imkânları ile kontrolsüz ve denetimsiz olarak elde etmektedir. Tüm bu eğitimlerin bir düzenleyici kuruluş tarafında organize edilip, kayıt altına alınıp, sertifiye edilmesi gerekmektedir. Bu yöntemi ülke çapında yüz yüze tamamen yürütmek imkânsız olup bunun için sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyaç vardır.
Yönetsel kabiliyet artırma, mevzuat değişimini takip edebilme ve bilgi paylaşımı ihtiyacı sağlık çalışanlarında her düzeyde mevcuttur. Sürekli gelişen yönetsel bilgi, değişen mevzuat ve yapısal değişimler, genelde konu uzmanı olmayan veya yenilikleri takip edemeyen kişilerin sağlık alanında yönetici veya hizmet üretme zorunda kalması, sistemsel zafiyetler doğurmaktadır. Ülkemizde sağlık yönetimi alanında sistem tasarımı, mevzuat geliştirme, iş analizi, iş geliştirme, programlama alanlarında özel yetişmiş kişiler yoktur. Sahada binlerce çalışan, iş ortamında bunları geleneksel olarak öğrenme imkânı bulmuştur ve bu sebeple yeterli kalite sağlanamamaktadır. Çok sayıda kişiyi, iş ortamında ve kısa zamanda hızlıca eğitebilmek için sürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyaç vardır.
Tüm bu sebeplerle Sağlık Alanında Ulusal Eğitim Stratejileri gözden geçirilmelidir. Sağlık Bakanlığı ihtiyaçları ve çalışanların gereksinimleri yönünden Sağlık Alanında Uygulamalı kısımlar yüz yüze yapılmak üzeresürekli, uzaktan, hızlı, etkin ve hizmet içi uzaktan eğitime ihtiyacı vardır.
Prof.Dr.Alper CİHAN
İstanbul Üniversitesi
