İdrar yolu enfeksiyonlarında Cranberry!?
Cranberry Kuzey Amerika'da bulunan ve bataklıklarda yetişen yaprak dökmeyen bir çalıdır. Pembe çiçek açarlar ve kırmızı-siyah meyvelerini haziran, temmuz aylarından görmek mümkündür. Bu bitkinin meyvelerinden hazırlanan meyve suyu veya meyve özütünden hazırlanan kapsül, tablet gibi formülasyonlar Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avrupa ülkelerinde antioksidan ve bilhassa kadınlarda idrar yolu enfeksiyonlarında kullanılmaktadır.
İdrarda, bakteri oranının belirli sınırların üzerinde olması, idrar yolu enfeksiyonu olarak kabul edilir. Kadınlarda idrar yolunun, erkeklere göre daha kısa olması nedeniyle, bakteriler daha kolaylıkla mesaneye girebiliyor. Dolayısıyla kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu erkeklere göre 50 kat daha fazla görülüyor. Tedavi amaçlı antibiyotiklerin kullanılması ise özellikle dirençli bakterilerin gelişmesine neden oluyor. İşte Vaccinium macrocarponun meyvesuyu veya formülasyonları bu bakımdan koruyucu ve tedavide önerilmektedir. Meyvelerin içersindeki bileşenlerden proantosiyanidinlerin mesaneyi çevreleyen epitel hücrelerinin yüzeyine bakterilerinin yapışmasını önlediği, diğer bileşeni olan früktoz ile prosiyanidinlerin birlikte bakterileri öldürmek sureti ile etki ettiği düşünülmektedir. Cranberry'nin bu etkisi haricinde ülsere neden olan helicobakter pylorinin mide duvarına yapışmasını engellediği ve grip virüsünün gelişimini durdurduğu şeklindeki bazı bulguları daha kanıtlanmamıştır.
Cranberry meyvelerinin en dikkat çekici özelliklerinden biri hamiler ve emziren annelerde güvenle kullanılmasıdır. Bildiğimiz üzere hamilelik sırasında ve emzirme döneminde bebeğe zarar verebileceği için ilaçların büyük bir kısmının kullanılmasından kaçınılmaktadır. 2004 yılında yayınlanan ve Norveç'te 400 hamile kadın arasında yürütülen bir anket çalışmasında, hamilelik döneminde en çok kullanılan bitkisel ürünün 'Cranberry' olduğu tespit edilmiştir.
Önemli bir tıp dergisi olan Archives of İnternal Medicine dergisinde yayımlanan ve Hollanda'da yürütülen bilimsel klinik çalışmada; geçtiği bir yıl içersinde 3 veya daha fazla idrar yolu enfeksiyonu geçiren menopoz öncesi kadınlar üzerinde yürütülmüştür. Hastalar gelişigüzel şekilde gruplandırılarak 1 yıl boyunca bir gruba (110 kişi) antibiyotik olarak trimetoprim-sülfametoksazol, diğer gruba (111 kişi) ise cranberry kapsülü verilmiş. Antibiyotik grubuna günde bir defa akşam 480 miligram antibiyotik, sabah ve öğlen de boş ilaç verilmiş. Cranberry grubuna ise günde 2 defa 500 miligram standart cranberry özütü (tip A proantosiyanidin) taşıyan kapsüllerden ve bir tanede plasebo kapsül verilmiş. Çalışmada her ay alınan idrar ve dışkı örneklerinden ilk ay ve son ay örneklerinde ve çalışma tamamlandıktan 1 ve 3 ay sonra alınan örneklerde antibiyotiğe dirençli kolibasili test edilmiş. Deney sürecinde tekrarlama sıklığı izlenmiş. Sonuç olarak, idrar yolu enfeksiyonu tekrarlama sıklığı antibiyotik verilen grupta yarı yarıya daha az görülmüş. Diğer taraftan antibiyotiklere dirençli kolibasili sayısında bir ay antibiyotik kullanımı ile bile müthiş artış görülmüş. Başlangıçta %21-28 arasında olan dirençli bakteri sayısı, 1 ay antibiyotik kullanımı sonucunda %73-91 gibi büyük bir orana yükselmiş. Hatta 12 ay kullanılması sonucunda diğer antibiyotiklere (siprofloksasin, norofloksasin) bile direnç gelişmiş. Oysa Cranberry verilen grupta herhangi bir direnç gözlenmemiş. Burada dikkat edilmesi gereken başka bir hususta Cranberry meyve özütü kullanılmış yani aynı etkiyi meyveyi yemekle alamayabiliriz. Hafif idrar yolu enfeksiyonlarında Cranberry kullanılması ancak ağır enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisine geçilmesi en doğru olandır.
KAYNAKLAR:
1) İyileştiren Bitkiler Prof. Dr. Erdem Yeşilada
2) umm.edu/University of Maryland Medical Center/cranberry
Erkam SANCAKLI
