Çıban ( Furunkulus )
Çıban bir lezyon, yani doku bozukluğudur. Bu lezyonun sebebi olan canlı, mikroskobik olarak incelendiğinde karşımıza -yuvarlak şekilli bakteriler- yani "Koklar" olarak çıkan bakterilerdir. Koklar üç boyutta da üreyebilirler ve aralarından üzüm salkımını andırdığı için "stafilokoklar" (stafil, Yunancada üzüm salkımı) olarak adlandırılan çeşitlerinin koagulaz özelliği pozitif olanlar, çıban denilen lezyonu ortaya çıkarırlar. Çıban, stafilokok ile oluşan en tipik lokal lezyondur.
Stafilokoklar deri ve mukozalarda (bilhassa ağız ve burun mukozasında), havadaki tozlarda, su ve besin maddelerinde bulunur. Birçoğu zararsız olmasına rağmen patojen olanları; çiziklere, kesiklere, yaralara temas ettiğinde vücuda bulaşır.
Furunkulus; yüz, boyun, sırt ve gluteus bölgelerinde sık görülür. Derideki kıl kökü ve yağ bezlerinde oluşur. Bu bölgede kızartı, şişkinlik, sıcaklık, ağrı görülür. Daha sonra aynı yerde irin toplanır ve abse oluşur. Bu abse ise bir delikle deri yüzeyine açılır.
Ense, tırnak kenarları, dış kulak yolundaki çıbanlar diğerlerine nazaran daha şiddetli ağrı yapar. Burun ve dudak çevresinde oluşan çıbanlar ise oldukça tehlikelidir. Çünkü buralardaki kan ve lenf damarlarının kafanın iç bölgesi ile direk bağlantıları vardır. Bundan dolayı damar tıkanıklığı, menenjit gibi çabuk müdahale gerektiren ciddi sorunlara neden olabilirler ki; menenjite müdahalede geç kalınırsa işitme kaybı, beyin hasarı hatta ölümle sonuçlanan durumlar ortaya çıkabilir. Burun ve dudak bölgesindeki çıbanların mevcudiyeti durumunda yüz hareketleri mümkün olduğunca yapılmamalı, hasta hızlı bir şekilde tedaviye alınmalıdır.
Furunkulus, yaygın bir şekil alırsa buna antraks denir. Antraksta; iltihap daha derine, yağ dokusuna kadar uzanır ve apseler deri yüzeyine birkaç ağızla açılır. Antraks genellikle sırt ve boyunda yer alır. Çıban oluşumunda ve çıbanın antraksa dönüşümünde kişinin diyabetik oluşu önemli bir predipozisyondur yani kişi bu duruma daha kolay yakalanır. Ayrıca bu durum, diyabetik kişilerde kolaylıkla sepsise (kan zehirlenmesine) dönüşebilir.
Kaynaklar:
İ.Ü. Tıp Fakültesi Genel Patoloji Kitabı
Anadolu Üniversitesi e-kitap
Tıp Sözlükleri
Mustafa MELİKOĞLU
