Jennifer Berg ve Prof. Dr. Gregory Stajich Makalesinden Çeviri;

Metabolik Hastalıkların Riskini Azaltma, Doğru Tedaviyi Seçmekle Başlar

Hastalarda antipsikotik ilaç kullanmak, kardiyovasküler hastalık ve hiperlipidemi açısından artmış duyarlılığa yol açabilir, bu kişiler daha zararlı koşulların gelişmesi için risk altındadır. 2002 yılından bu yana, atipik antipsikotik ilaçlara yeni nesil ilaçların eklenmesi ile örtüşen, hastaların da kilo alımı ve tip 2 diyabet gelişiminde yol izleyen metabolik etkilerinde bir artış eğilimli olmuştur.

2008 yılında Akıl Sağlığı Ulusal Enstitüsü'nün verilerine göre, ABD'de 2.4 milyon kişi şizofreni ile yaşıyordu. Şizofreni delüzyonlar, halüsinasyonlar ve düşünce dağınıklığı gibi pozitif belirtileri ile karakterize ruhsal bozukluk ve böyle düz gibi negatif belirtileri etkileyen, istemsizlik, alogia, zevk almama, sosyal dikkatsizlik  bozukluğun ruhsal komplikasyonlara ek olarak gelişmesidir, Çalışmalar son yıllarda şizofreni hastalarında tip 2 diyabet gelişiminin 2 ile 3 kat daha fazla olduğunu göstermiştir.

Şizofrenik hastalar tip 2 diyabet gelişimi için artmış risk altındadır diye net bir anlayış yoktur. Şizofreni hastaları, aile öyküsü de dahil olmak üzere tip 2 diyabet için risk faktörleri taşırlar. Vücut kitle indeksi (VKİ) bozukluğu ile ilişkili sedanter yaşam tarzı, ve atipik antipsikotik ilaçların kullanımı ile birlikte bu risk artma gösterir. 2004 yılında FDA hiperglisemi ve diyabet riski için, tüm atipik antipsikotik ilaçların prospektüslerinde yer almasını gerekli kılmıştı. 6 ziprasidon (Geodon) ve aripiprazol (abilify) düşük risk, olanzapin (Zyprexa) ve klozapin (Leponex) gibi bazı atipik antipsikotik ilaçlar ile büyük risk oranı olduğunu gösteren çok sayıda çalışma vardır .

Antipsikotiklere bağlı Olası Diyabet Mekanizmaları

Atipik antipsikotiklere bağlı diyabeti açıklamak için pek çok mekanizma vardır. Bir potansiyel mekanizması vücut ağırlığında artış ile ilişkilidir. 2006 yılında yapılan bir çalışmada antipsikotik ilaç alan hastaların% 78.8’i başlangıca kıyasla daha fazla (% 7) kilo artışı yaşandığını gösterdi.

Atipik antipsikotik ile ilişkili kilo alımı için olası açıklamalar hipotalamik histaminerjik H1 reseptörlerinin antagonizmi, serotonerjik 5-HT2C veya adrenerjik alfa 2 reseptörlerinin varlığını içerir. H1 reseptörlerinin antagonizması antipsikotiklere bağlı kilo alımının en iyi göstergesi olduğu düşünülmektedir. Olanzapin ve klozapinin H1 reseptörlerine yüksek afinitesi vardır ve büyük kilo ile ilişkilidir; ziprasidon ve aripiprazolun ise H1 reseptörlerine düşük yakınlığı var.

Bazı hastalarda ise, kilo artışı ile eşzamanlı değişiklikler olmadan diyabet gelişir, bu nedenle kilodan başka diğer mekanizma olanakları olmalıdır. Olası bir mekanizma pankreas beta-hücreleri, pankreas adrenerjik alfa 2 reseptörleri, 5-HT1 reseptör alfa veya muskarinik M3 reseptörleri özellikle antagonistik değişiklikler içerir. Bu reseptörleri bloke edildiğinde, pankreas beta-hücrelerinin kan şekeri seviyelerindeki değişikliklere cevap verebilme yeteneğini kaybeder. Bir başka olasılık hepatik ve iskelet kas dokusunda glukoz taşıyıcıları ile ilgili değişiklikleri içerir.

Kontrolü, Önlenmesi ve Tedavisi

Atipik antipsikotikler ve tip 2 diyabet riski ile ilgili FDA uyarısına yanıt olarak, Amerikan Diyabet Derneği ve Amerikan Psikiyatri Birliği, 2004 yılında antipsikotik ilaç kullanan hastalar için izleme kuralları tanıttı. Antipsikotik tedavisi başlatılırken VKİ, kan basıncı ve açlık trigliserid ve tip 2 diyabet aile öyküsünü kontrol edin. Ağırlık  her kontrolde izlenmelidir; açlık kan şekeri ve açlık lipidleri  ertesi yıl 12. haftada kontrol edilmeli.

Atipik antipsikotik kullanan bir hasta geldiğinde dikkat edilmesi gereken diğer bir faktör yaştır. Yakın tarihli bir çalışmada genç hastalarda yaşlı hastalarla karşılaştırıldığında diyabet gelişme riskinin daha fazla olduğunu gösterdi. Bu çalışmanın sonuçlarına dayanarak, genç hastalarda diyabet gelişme riski yüksek olarak kabul edilmelidir. Bu nedenle, endokrin fonksiyonlarında herhangi bir değişiklik için daha yakından bu hastaların izlenmesi son derece önemlidir.

Kararın bir atipik antipsikotik ilaca başlatmak yönünde alındıktan sonra, tip 2 diyabet gelişimini önlemek için olası birkaç strateji vardır. Diyabeti önleme atipik antipsikotiğin dikkatli seçimi ile başlamalıdır; düşük riskli maddeler ziprasidon veya aripiprazol kullanılması tavsiye edilir. Hastalar ayrıca en az 30 dakika bir gün, haftada 7 gün egzersiz ve uygun bir diyet takip etmeye teşvik edilmelidir. Tip 2 diyabet önleyici farmakolojik seçenekler de vardır; son çalışmalar metformin, sadece metabolik değişiklikleri engellemeyen bir hastanın ilaç tedavisi için eklenebilir olduğunu göstermiştir ki, aynı zamanda atipik antipsikotik madde ile endüklenen tip 2 diyabet tedavisi için uygundur.

Sonuç

Şizofreni hastaları, tip 2 diyabet gibi metabolik hastalıkların gelişmesi açısından artmış risk altındadır. Bu, atipik antipsikotik ilaçlar ile birlikte şizofreninin tedavisinde de dahil olmak üzere faktör, bir çok sebepten kaynaklanmaktadır. Bu ilaçlar ile ilişkili kilo alımı da dahil olmak üzere antipsikotik nedenli diabet arkasında çeşitli potansiyel mekanizmalar, pankreas reseptörleri veya glukoz nakliyecileri üzerindeki etkileri, ya da henüz keşfedilmemiş başka bir neden vardır. Büyük olasılıkla, bu etkilerin bir kombinasyonudur. Ziprasidon ve aripiprazol en az riskli olarak kabul edilir ise atipik antipsikotik, klozapin ve olanzapin, metabolik disfonksiyon en yüksek insidansı ile ilişkilidir.

Tip 2 diyabet ile ilişkili uzun vadeli komplikasyonları nedeniyle, hastalar da sağlıklı bir diyet takip etmek ve düzenli egzersiz yapmaya teşvik edilmelidir. Ayrıca atipik antipsikotik kullanan hastalarda olası bir endokrin değişiklik için sık sık kontrol şarttır. Laboratuvar sonuçları hiperglisemi veya tip 2 diyabet ortaya çıkarıyor ise, daha güvenilir bir antipsikotiğe geçiş düşünülmelidir.

Jennifer Berg ve Prof. Dr. Gregory Stajich Makalesi-Ayşe Esra GÜLER