Afganistan Uyuşturucunun Kıskacında
İslam Kale, Afganistan - Donuk gözleri ve keçeleşmiş kirli saçlarıyla, yürüyen iskeletleri andıran uyuşturucu bağımlıları sınır karakolu görevi gören kasabanın sokaklarında ağır adımlarla geziniyorlar. Civardaki köyler gerçek birer zombi kent. Bu kurak topraklardaki kerpiç evlerin sakinleri ise bağımlılıklarını gizlemeye çalışan erkek, kadın ve çocuklar. 30 yaşındaki Haydar, yanında şekere benzeyen toz kutusuyla oturma odasında yere oturmuş ve "Bazen böyle yaşamaktansa ölmek daha iyi diye düşünüyorum" diyor. Karısının ve çocuklarının da yüzünden bağımlılığın hüznü okunuyor. Batı Herat Afganistan'ın ilerleme ve istikrar merkezi olarak gösteriliyor, ancak bu sınır kenti gittikçe artan bir krizin de merkezi: Afyon üretiminde dünya lideri olan Afganistan ayrıca dünyanın en bağımlı toplumlarından biri. Afganistan'da uyuşturucu kullanan insanların sayısının 1.6 milyona yani nüfusun yüzde 5 .3'lük bir kısmına ulaştığı tahmin ediliyor. Bu oran, dünyanın en yüksek uyuşturucu kullanım oranlarından. Uluslararası Narkotik ve Güvenlik İşleri Bürosu'nun açıkladığı son rapora göre, ülke genelindeki kentlerde her on haneden birinde en az bir kişi mutlaka bağımlı. Herat'ta ise oran daha fazla, her beş haneden birinde bir bağımlı var. Yokluk, uzun süren savaş ve her yere yayılmış rüşvete kadar nice sıkıntıyla boğuşan ülkede, uyuşturucu bağımlılarının durumu öncelikli sorunlar arasında yer alamıyor. 2001'de başlayan savaştan bu yana Amerika, Afganistan'ın afyon endüstrisini frenleyebilmek için 6 milyar dolardan fazla harcama yaptı. Ancak son iki yılda küresel talep ve fiyatlar güçlü kalırken, afyon ekimi 2008'den beri en yüksek seviyesine ulaştı. Üretimin bu denli fazla olması iç talebi de körükledi. Herat gelişen bir ekonomiye, göreceli olarak ilerlemiş bir topluma ve capcanlı bir kente sahip. Lakin Afganistan'da hiçbir yer Herat kadar kasvetli bir bağımlılık manzarası sunmuyor. Velhasıl, görünen yüzünün ardında Herat ülkenin en ciddi problemi olan uyuşturucu bağımlılığıyla boğuşuyor. İrana günübirlik çalışmaya giden işçilerin konaklama yeri olan İslam Kale, aynı zamanda Herat'a dönüş yapan bağımlıların da geçiş noktası. Bağımlıların çoğu bu alışkanlığı İran'da edindiklerini söylüyor. Uyuşturucuyla Mücadele Bakanlığı Başkanı Herat'ta yaklaşık 60 bin ila 70 bin bağımlı olduğunu söylüyor. Bazı sağlık yetkilileri ise bu sayının 100 bine yaklaştığına dikkat çekiyor. Madde istismarı İslam Kale etrafındaki tüm köyleri esir almış durumda, buna pasif içiçilikten afyon bağımlısı olmuş küçük çocuklar da dâhil. Herat'ın başkentinde sokaklar ve parklar, gelip geçen yayalardan ve araçlardan para dilenen bağımlılardan geçilmiyor. Herat zamanla tıpkı Kamar Kulagh gibi derme çatma barınaklar ve mezbelelerle dolu bir bağımlılar gettosuna dönüşüyor. Şehrin kuzey kısmında yol kenarındaki ağarmış topraklar boyunca yer değiştiren siluetler var… Tepeden aşağıya doğru kamp yerine kadar dağılmış kırık cam parçaları, güneşten kaçıp soluklanmak için kırık tuvalet kapakları ve hurda metalden yapılmış iğreti bir barınak, her yerden yükselen insan dışkısı kokusu… İşçi olarak gittiği İran'da uyuşturucuya alışan Azim Niazi 30 yaşında. Geri dönüşüme verip uyuşturucu parasını çıkaracağı boş şişelerle dolu çantayı sıkıca tutuyor elinde. Bir diğer bağımlı 27 yaşındaki Wahid Ahmed iki yıl evvel İran'dan sınır dışı edildiğinden bu yana o da burada yaşıyor. İki adam bu sabah kampta yaşanan bir ölümü konuşuyor. Ölen kamp sakini hakkında bildikleri tek şeyse adının Rıza olduğu. Ahmad kamp sakinlerinin hastalıklarını bir bir sayıp dökerken "Biri daha öldü, üç gündür burada her gün biri ölüyor." diyor. Yukarıdaki trafiğin gürültüsüne verdiği anlık tepkiyle kısa bir süre duraksıyor… Kanlanmış gözleri kasvetli yüzünün içine iyice göçüyor. İki adam kalkıyor ve R ıza'nın ölü bedenine bakmak için kampa doğru yürüyor. Rıza, taşlarla örülmüş, sararmış plastikten bir çatı iliştirilmiş barakada boylu boyunca uzanmış, gri şalvarı bir deri bir kemik kalmış yüzüne kadar çekilmiş… Niyazi; iskeleti sanki derisinin altına gizlenmiş, incecik bir gölgeliğin altında uzanan bir adamı işaret ediyor ve "Arkadaşları da yarın ölecek" diyor.
AZAM AHMED
