Türkiye'nin ilk doku bankası kurulacak
2008 yılında Sağlık Bakanlığı'nın öncülüğünde oluşturulan Türkiye Hücre Koordinasyon Merkezi'nin (TÜRKÖK) Ekim ayında faaliyete geçmesi bekleniyor. Sağlık Bakanlığı, TÜRKÖK projesi ile ilk etapta halktan bağış yolu ile 50 bin kordon kanının uluslararası kalite ve güvenlik standartlarına uygun olarak toplanıp saklamaya alınacağı bir yapı ile hizmete geçmeyi planlıyor. Türkiye'de resmi kurum olarak sadece Ege Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi'nde kordon kanı bankası bulunuyor. İki üniversitenin ve bakanlığın ruhsat verdiği bazı özel kordon kanı bankalarının ortak hareket edeceği projede, kök hücre nakillerinin en değerlisi olarak ifade edilen kordon kanı bağışları ile oluşturulacak kök hücre havuzu ile nakle ihtiyacı olan hastalara daha hızlı bir şekilde hizmet verilecek.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kordon Kanı Bankası Sorumlusu ve Histoloji-Embriyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç.Dr. Utku Ateş, Ege Üniversitesinde 2004 yılında faaliyete giren kordon kanı bankasının TÜRKÖK çatısı altında faaliyetine devam etmesinin Türkiye'deki tüm nakil bekleyen hastalara daha kısa sürede ulaşılması için çok faydalı olacağını söyledi.
Halen yapılmakta olan özel kordon kanı bankacılığına ek olarak TÜRKÖK ile birlikte bağış bankasının faaliyete geçeceğini belirten Doç.Dr. Ateş, şöyle konuştu: "Nakil için bekleyen hastaların doku tipi; TÜRKÖK aracılığı ile oluşturulacak havuzda doku tipleri belirlenmiş kullanılmayı bekleyen bağış kordon kanları ile karşılaştırılarak, o hasta için en uygun kordon kanı çok hızlı bir şekilde tespit edilmiş olacak. Bu ürün, hastalara en uygun koşullarda ulaştırılarak nakil işlemleri hızlanacak. Bebeklerin doğum anında toplanabilen ve normalde biyolojik atık olan plasenta içindeki 150-200 cc kanın bünyesinde bulunan kök hücreler, halen pek çok kan hastalığı için rutinde kullanılan bir tedavi aracı olarak yerini almış durumdadır. Ayrıca, pek çok hastalıkta kullanılmasına yönelik deneysel çalışmalar da devam etmektedir. Kordon kanı kişinin kendisi için kullanılabileceği gibi; doku tipi uygun olması durumunda bir başkası için de kullanılabilir."
Kök hücre nakillerinde, doku tipinin uygun olup olmadığının 6 kritere bakılarak tespit edildiğini anlatan Ateş, şunları söyledi: "Kemik iliği kök hücreleri ile yapılacak nakillerde doku tipi uyumunun 6'da 6 olması istenirken, sahip olduğu özelliklerden ötürü kordon kanındaki hücreler için 6'da 3 kriterin uyumlu olması bile kök hücre nakil için yeterli olabiliyor. Dünyada bu şekilde yapılmış çok sayıda başarılı kök hücre nakil var."
DOKU BANKASI TÜRKİYE'DE BİR İLK
Ege Üniversitesi Kordon Kanı Bankası'nda yaklaşık iki bin ailenin bebeklerinin kordon kanlarının özel koşullar altında saklandığını söyleyen Doç. Dr. Ateş, sözlerini şöyle sürdürdü: "Merkezimizde yapılmakta olan revizyon (yeniden gözden geçirip, düzeltme) ile kapasitemiz ve kalite güvenlik standartlarımız daha da genişleyecek. Özel ve bağış kordon kanı bankacılığının yanı sıra, doku bankacılığında da büyük gelişmelerin olmasını sağlayacağız. Doku bankacılığı; Türkiye'de henüz ruhsatlandırması olmayan bir uygulama. İlgili mevzuatta sadece bir madde var, 'İnsan guddesi yani bez dokusu getirmek serbesttir' şeklinde. Bu madde nedeniyle kemik, kalp kapakçığı, deri greftleri gibi dokular milyon dolarak bütçelerle Türkiye'ye getiriliyor. Ancak getirilen ve uygulanan hiçbir dokunun kalite ve güvenliğine yönelik bilgiye veya kayda sahip değiliz."
Ülkemizde kornea, kalp kapakçığı, kemik gibi bazı dokulara yönelik özveri ile kurulmuş ve yürütülmeye çalışılan bankalar da mevcut olduğunu anlatan Ateş, şöyle konuştu: "Ancak, doku bankacılığı ile ilgili mevzuatlar yeni hazırlanmakta, bu nedenle standart bir kalite sistemine sahip değiller. Aslında tüm dünyada da az çok böyle. Sağlık Bakanlığının ilgili danışma kurulunda 5 yıldır görev yapmaktayım ve bu süre içinde dünya ile eşzamanlı bir şekilde çok sayıda ülkenin katılımcıları ile birlikte ortak toplantılar yaparak dünya standardını belirleme ve hastanın sağlığının ön planda tutulduğu bu standartlara yönelik ilgili düzenlemeleri hazırlıyoruz. Sağlık Bakanlığı, hücre ve dokuların kalite ve güvenliğine yönelik yönetmeliği hazırlayarak, iki yıl önce Resmi Gazete'de yayımlayarak bu konuda çok büyük bir adım atmış oldu. Ayrıca, geçen yıl bu konuda yönergeler de hazırladık ve yayımlanmayı beklemekte. Ek olarak hücre ve doku bankacılığına yönelik neyin nasıl yapılması gerektiğini açık açık anlatan ve belli bir standardı koruma amacını sağlayacak kılavuzların hazırlanmasına da başlanacak. Bu sayede bu konudaki mevzuat boşluğunun giderilmesini ve ülkemizde de hücre ve doku bankacılığında sağlıklı ve kaliteli bir ivmelenme bekliyoruz."
Doç. Dr. Ateş, günümüzde, akla gelen her dokunun bağışı, bankacılığı ve bunların başka hastalarda kullanılmasının söz konusu olduğunu söyledi. Üniversitelerinde yaptığı projede mevcut kordon kanı bankasının dünya standartlarında doku merkezi olarak da faaliyete geçeceğini anlatan Ateş, sözlerine şöyle devam etti: "Merkezimizde, özel ve bağış kordon kanı işlemlerine ek olarak başta Ege Üniversitesi Kalp Damar Cerrahisi'nde kurulu bulunan kalp kapakçığı bankasını buraya taşıyacağız ve burada hizmet vermeye devam edeceğiz. Daha sonra yeni açılacak olan yanık ünitemizde ihtiyaç halinde kullanılacak deri dokusuna yönelik hizmetlere başlayacağız. Bunu kemik ve diğer dokular takip edecek. Amacımız hastalarımıza hak ettiği en yüksek kalitede hizmeti, en hızlı ve en güvenilir şekilde vermek."
