Hayatınız Kabusa "Dönmesin"
Vertigo Latince dönmek anlamına gelen "verto" kelimesinden köken almış, baş dönmesi ve dengesizlik gibi semptomlarla kendini gösteren ve nörolojide en sık görülen yakınmalardan biridir. Vücudun denge sisteminin bozulmasından kaynaklanır. Dengenin sağlanmasında üç sistem rol oynar.
1-İç Kulaktaki Denge Sistemi
2-Görmeyle Sağlanan Denge
3-Kas-İskelet Sistemiyle Sağlanan Denge
İç Kulaktaki Denge Sistemi
Vücudun dengesinin sağlanmasında iç kulakta bulunan utrikulus, sakkulus ve semisirküler kanalları etkilidir. Utrikulus ve sakkulus yerçekimine karşı yapılan hareketlerdeki konum değişikliklerini, semisirküler kanalları dönme hareketi ile oluşan konum değişikliklerini algılar.
Otolitik organlar olarak da bilinen utrikulus ve sakkulusta bulunan makulaların üzerindeki otokonial tabaka içinde otolit adı verilen kalsiyum karbonat bileşiminde denge taşları bulunur.
Normalde utrikulus ve sakkulusta bulunan otolitler semisirküler kanal sistemine geçemez. Ancak üç semisirküler kanalla ilişkili olan utrikulus makulasından değişik nedenlerle ayrılan otolitler posterior, lateral veya superior semisirküler kanal içine geçebilirler. Ampullada biriken otolitler baş hareketleri ile kupulayı deplase ederek vestibüler uyarı oluşturur ve böylece vertigo ortaya çıkar.
Belirtileri
Baş dönmesi, dengesizlik, bayılacakmış hissi, sabit duramama, sarhoşluk hissi, kulakta çınlama, işitme güçlüğü, bulantı, kusma, kulakta basınç hissi, kas faaliyetlerinde zorluk çekme, konuşma zorluğu bu hastalığın belli başlı belirtileridir. Bu duygular hastada çaresizliğe, uzun vadede korku ve depresyona neden olur. Bu belirtiler görüldüğünde KBB veya Nöroloji uzmanına gidilmelidir.
Nedenleri
Nedenleri arasında; otolitlerin semisirküler kanallardan birine kaçması (yerçekiminden dolayı genellikle posterior kanal ampullasına)
B12 vitamini eksikliği
Stres, uykusuzluk
Geçirilen psikolojik travma
İç kulakta viral enfeksiyon
Düşük ya da yüksek tansiyon
Kansızlık ve kan hastalıkları
Anksiyete ve depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, uyku ilaçları, antikonvülzonlar, asprin, bazı kalp ilaçları
Migren
Meniere Hastalığı
Vestibüler Nörinit sayılabilir.
Vertigo kaynak aldığı yapılara göre Periferik ve Santral Vertigo olarak ikiye ayrılır
Santral Vertigo
Eğer vertigonun nedeni beyinde bulunan denge merkezleri ise bu tür vertigo santral vertigo olarak adlandırılır. Şiddetli dengesizlik vardır. En sık nedenleri migrene bağlı vertigo, MS, otoimmün iç kulak hastalıkları ve beyin-damar hastalıklarıdır.
Periferik Vertigo
Vertigonun nedeni iç kulak veya vestibüler organlardır. Periferik vertigonun en sık nedeni "Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)" dur. Meniere hastalığı, superior semisirküler kanal zedelenmesi(bazı antiyotikler, asetilsalisik asit vb.) de zedelenmeye neden olabilir.
Vertigo Çeşitleri
Migrenöz Vertigo
Migrenlilerin çoğunda harekete hassasiyet bulunur. Taşıt tutması sık görülür. Migrene bağlı vertigonun nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemektedir.
BPPV
Otolitlerin birçok sebepten dolayı semisirküler kanallara kaçması baş dönmesine neden olur. Hızlı göz hareketleri, bulantı, kusma görülür. İlaçla tedavi gereksizdir. En etkili yöntem kanaldaki otolitlerin utrikül boşluğa geri geri gönderilmesidir.(Epley, Semont, Lempert ve Hamid manevraları yardımı ile)
Eğer otolitler kanal içinde serbest olarak dolaşıyorsa (Kanalithiasis teorisi) bu manevraların başarı olasılığı çok yüksektir. Ancak kupulaya yapışmış haldeyse (Kupulolithiasis teorisi) tek seferde başarılı sonuç vermeyebilir.
Meniere Hastalığı
Vestibüler Nörinitis
Tanı Yöntemleri
Vertigo teşhisinin konması için öncelikle fizik muayene yapılır. Yürüme fonksiyonunda ve odaklanmadaki bozukluklar tespit edilir. İç kulakla ilgili iltihabi durumları belirlemek için tomografi ya da MR tetkiki yapılabilir. Kan tahlili (kan değerleri ve B12 seviyesi için) odyometri, KBB muayenesi de yapılabilir.
Tedavi Yöntemleri
İlaçla Tedavi
İlaçla tedavi gereksizdir. Ancak Vasoserc, Betaserc gibi vestibulosuppresan ilaçlar kullanılabilir. Ancak bu ilaçlar vertigoyu tedavi etmez, sadece semptomları maskeler.Ayrıca B12 eksikliğinde B12 takviyesi yapılabilir.
Repozisyon Manevraları
BPPV tedavisinde ilk olarak başvurulması gereken yöntemdir. Amaç başı belirli şekillerde hareket ettirerek otolitlerin utrikül boşluğa geri dönmesini sağlamaktır. Genelde Semont veya Epley manevraları uygulanır.
-Semont Manevrası
Pozisyonal değişikliklerin daha hızlı ve daha sert bir şekilde uygulanmasıdır. Bu manevrayla kupulaya yapışık otolitlerin geri dönmesi amaçlanır. 3 basamakta uygulanır.
1- Hasta muayene masası üzerinde oturur durumdadır ve baş tutulan kulağın karşı tarafına doğru çevrilir.
2- Hasta hızla tutulan kulak yönüne doğru yan yatırılır ve başı yukarıya bakar şekle getirilir. Bu durumda 5 dakika kadar tutulur.
3-Çok hızlı bir şekilde oturur durumdan karşı kulak yönüne yan yatırılır ve başı bu pozisyonda iken aşağıya bakar duruma getirilir. Hasta bu üçüncü ve son pozisyonda 5-10 dakika tutulduktan sonra tekrar oturur duruma getirilir.
-Epley Manevrası
Epley manevrasında baş hareket ettirilerek otolitlerin yerçekimi etkisiyle semisirküler kanaldan utrikulusa gönderilmesi amaçlanır. 6 basamakta uygulanır.
1-Hasta muayene yatağı üzerinde oturur durumdadır ve baş tutulan kulak tarafına doğru 45° çevrilir.
2-Hasta yavaşça sırt üstü yatırılarak başı muayene yatağının düzleminden 15° aşağıda kalacak şekilde tutulur. Yaklaşık 30 saniye bu pozisyonda tutulur.
3- Hastanın başı 30° daha eğilerek bu pozisyonda tutulur.
4- Baş 30° yükseltilerekTrendelenburg pozisyonuna geri getirilir ve karşı kulağa doğru 45° çevrilir.
5-Hasta karşı kulak tarafında omuzlar yere dik olacak şekilde yan yatar duruma getirilir, hasta kulak yukarıya bakar durumdadır; daha sonra baş hasta kulak yönüne doğru 45° daha çevrilerek burun yere bakar duruma getirilir.
6-Hastanın başı sabit tutulup, başın karşı kulak yönüne doğru çevrili olmasına dikkat edilerek, hasta yavaşça doğrultulur
Baş normal pozisyona getirilir.
Nüksetme İhtimali ve Sebepleri
BPPV sıklıkla tekrarlayan bir hastalıktır. Nüksetme durumunda Repozisyon Manevraları tekrarlanmalıdır. Gerekirse diğer tedavi seçenekleri uygulanmalıdır.
Migren bulunanlarda daha sık nükseden bu hastalıkta uzak durulması gereken 3 önemli şey "stres" , "uykusuzluk" ve "kafein" dir. Özellikle sınav döneminde kaçınılmaz olan bu üçlüyle mesafemizi iyi koruyalım. Vertigonun hayat standardımızı düşürmesine izin vermeyelim.
Şule SAĞLAM
