Beta Karoten ve A vitamini
Beta karoteni palmiye yağı, Dunaliella yosunu, havuç gibi doğal kaynaklardan elde etmek mümkün olduğu gibi, laboratuar şartlarında kimyasal maddelerin kullanımı ile de sentetik olarak beta karoten üretilebilmektedir.
Doğal beta karoten, hem 9-cis formunu hem de trans formlarını içerir, sentetik beta karoten ise yalnızca trans formlarını içerir. 9-cis formunun trans formuna göre daha yüksek biyoyararlanımı vardır ve daha güçlü antioksidandır. Bunun dışında doğal beta karoten diğer karetenoidleri de içererek bunların da etkilerini göstermelerini sağlarken, yüksek doz beta karoten alımı, diğer karetenoidlerin emilimini de engeller.
Sentetik beta karotenin kendisi de kurşunu toksik bileşiklere parçalama eğilimindedir. Yeterli miktarda E ve C vitamini gibi diğer antioksidanların alımı ile böyle bir hasardan korunmak mümkün olsa da, özellikle sigara içenlerin, pasif içicilerin ve fazla miktarda alkol tüketenlerin sentetik beta karoten alımından uzak durmaları öneriliyor.
Beta karoten de diğer karetenoidler gibi etkili bir antioksidandır ve serbest radikalleri tazeleme kapasitesine sahiptir. Özellikle çoklu doymamış yağ asitlerinin oksidasyonunu inhibe ettiği için antioksidan etkinliği en çok kardiyovasküler hastalıklardan korunmada işe yarar.
Karetenoid alımının artması ile enfeksiyonlara yakalanma riski azalır ve bağışıklık sistemi güçlenir. Bazı karetenoidlerdeki faydalı etkiler A vitamini aktiviteleri ile ilişkilendirilmiş olsalar da, yüksek miktarda karetenoid alımı, A vitamini aktivitelerinden bağımsız olarak bağışıklık sistemini güçlendirir.
Karetenoidlerin sadece %10’luk bir kısmı provitamin A kategorisine konulabilirler. Vücutta karetenoidlerden A vitamini sentezi için yeterli miktarda tiroid hormonu, protein, çinko ve C vitamini bulunmalıdır. En yüksek A vitamini aktivitesi olan karetenoid beta karotendir. Beta karoten, A vitamininin aksine karaciğerde depolanmaz, vücudun ihtiyacı olduğu anda karaciğer tarafından A vitaminine dönüştürülür. Yüksek dozda A vitaminine ihtiyaç olduğunda karaciğer hasarı oluşturmaması açısından beta karoten daha güvenlidir.
Beta karoten ayrıca cildi UV ışınlarından da korur. Renk pigmenti olduğu için de güneşlenme ile birlikte kullanıldığında hem cildi UV ışınlarına bağlı serbest radikal hasarına karşı korur, hem de daha kolay bronz renk elde edilmesine yardımcı olur.
Kaynaklar:
Reçete- Doç. Dr. Oktay Sarı
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=beta%20carotene
Ayşe Esra GÜLER
