B Grubu Vitaminler Nelerdir? Nerelerde Kullanılır?
2013-06-02 19:30:20
Vitaminler, sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan organik bileşiklerdir. Vitamin Latince yaşam anlamına gelen “vita” sözcüğünden ileri gelir.
Vitaminler yağda eriyen ve suda eriyen olmak üzere 2'ye ayrılırlar.
Kainatta B vitaminleri adı altında bazı ortak özellikler gösteren vitaminler bulunur. Kimyasal yapıları farklı olmakla birlikte B vitaminleri grubunun genel olarak ortak özellikleri suda çözünmeleri, azot taşımaları, ısıya dayanıklı olmaları ve bazı enzimlerin kofaktörlerini oluşturmalarıdır.
B vitaminleri grubuna ait en önemli ve kimyasal yapıları aydınlatılmış olan vitaminler; tiamin (B1), riboflavin (B2), niasin (B3), pantotenik asid (B5), piridoksin (B6), biotin, folik asid (B9,B10, B11) ve kobalamin (B12) dir.
İlk başlarda tek bir vitaminden, daha sonraları ise farklı pek çok maddeden ibaret olduğu fark edilen B vitaminleri, birbirlerinin tamamlayıcısı konumundadır. Eksiklik belirtileri, çok defa bir tek vitamine ait olmayıp diğerlerinin eksikliği ile de ilgilidir ve çoğunlukla toplu halde verilirler. Toplu verilmeleri durumunda daha faydalı olan bu vitaminlerin her birine farklı farklı isimler ve kimilerine de sayılar verilmiştir. B vitamini kompleksi adını verdiğimiz bu vitaminler topluluğunda şu B vitaminleri vardır:
B1 (Tiamin, Anörin)
Tiamin birbirine metilen köprüsü ile bağlanmış 2-metil-6-amino piridin ve 4-metil-5-hidroksietil tiazol halkalarından ibarettir. Tiamin adı da bu tiazol halkasından ve amino grubundan ileri gelir. B1 vitamini doğada tiamin hidroklorür halinde bulunur.
Bulunduğu Yerler:
Pirinç kabuğu, rafine edilmemiş tahıl, süt ve süt ürünleri, yumurta sarısı, kuru üzüm, yulaf ezmesi, ayçekirdeği, brokoli, bezelye, erik, fıstık, bira mayası.
-Tahıl taneleri un haline getirildiği zaman içerdikleri B1 vitaminin bir kısmı kepekte kalır. Un ne kadar beyaz ise içerdiği tiamin o kadar azdır.
-Kabuğu çıkarılmış ve parlatılmış pirinçte hiç tiamin yoktur.
-Tiamin kalın bağırsaktaki bazı bakteriler tarafından da yapılır fakat kısmen emilir.
Kullanımı:
B1 vitamini enerji metabolizmasında rol oynar. Aynı zamanda sağlıklı sinir sistemi için gereklidir. Eksikliğinde yorgunluk, depresyon, sinirlilik, dikkat eksikliği ve hafıza sorunu görülebilir. Aşırı eksikliği beri-beri
*Günlük gereksinimi 1-2 mg.
B2 (Riboflavin)
B2 vitaminine riboflavin (7,8-dimetil-10-
B2 vitaminine laktoflavin adı ilk defa sütten elde edildiği için verilmiştir. Riboflavin adı ise yapısından ileri gelmektedir. Riboflavin nötral veya asidik çözeltide ısıya dayanıklı olduğu halde alkalik çözeltide ısıya dayanıklı değildir. Sudaki çözeltisi sarı-yeşil floresans gösterir. Yoğurdun suyuna sarı ve yeşilimsi rengi veren riboflavindir.
Bulunduğu yerler:
Süt, bira mayası, ekmek mayası,karaciğer, ıspanak, kuru fasülye, balık ve yumurtada bulunur.
-Bitki ve organizmalar tarafından sentez edilir, memelilerde sentez edilemez.
Kullanımı:
B2 vitamini karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasında görev alır. Antioksidan etkisi vardır. Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda rol oynar. Eksikliğinde keilit ( ağız köşesi çatlakları),keratokonjoktivit
, glossit (dil iltihabı) görülür.
*Günlük gereksinimi 5 mg kadardır. Yağlı rejimlerde, gebelikte ve laktasyon sırasında riboflavin ihtiyacı artar.
B3 (Niasin, Nikotinamid)
B3 vitamini olan niasinamidin bir adı da PP vitamini'dir. Bu ad pellegra adı verilen bir hastalığı önlemesi sebebiyle pellegra preventive'den baş harfler alınarak verilmiştir. Niasin, diyetteki nikotinik asid ve nikotinamidin genel ismidir. Niasin veya nikotinik asid ise piridin-3-karboksilik asittir ve bunun da vitamin etkisi vardır. Niasin organizmada niasinamide çevrildiği gibi, niasinamid de niasine çevrilebilir.
Bulunduğu yerler:
Yumurta, peynir, süt, balık, havuç, hurma, incir, portakal, mısır, buğday, çay, kahve, ceviz, fındık ve çavdarda bulunur.
-Hayvansal ve bitkisel dokularda çok yaygındır.
Kullanımı:
Niasinamid dokularda biyolojik oksidasyon enzimlerinin koenzimlerinden olan nikotinamid adenin dinukleotid (NAD) ve nikotinamid adenin dinukleotid fosfat (NADP) şeklinde bulunur.Hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir. Midede sindirimin temel taşları olan asitlerin üretimini sağlar. Karbonhidrat, protein ve yağın vücutta kullanılmasında görev alır. Sinir sistemi sağlığı için önemlidir. Eksikliğinde yorgunluk, depresyon, hafıza problemleri yaşanır. Aşırı eksikliğinde insanlardan meydana gelen pellegra hastalığında (4 D sendromu) dermatit, diare ve akıl hastalığı (demans) görülür.
*Günlük gereksinimi 7-12 mg. 35 mg/gün üzerinde alındığında toksik etki ( baş ağrısı, kaşıntı, kızarma, karaciğer ve mide-bağırsak bozuklukları ) görülebilir.
B5 (Pantotenik asid)
Doğada serbest halde bulunur. Bir β-alanin türevi olan pantotenik asid, pantoil-β-alanindir.
Pantotenik asid, insan ve hayvan organizmasında koenzim A'nın ve fosfopanteteinin bileşenidir.
Bulunduğu yerler:
Karaciğer, kırmızı et, tavuk, yumurta, ekmek, sebzeler, avokado ve kuru yemişlerde bol miktarda bulunur.
Kullanımı:
B5 vitamini enerji metabolizmasında görev alır. Stresle mücadele eder. Alyuvar üretimi için gerekir. Saç ve cilt sağlığını korur. Eksikliği yorgunluk, başağrısı, iştahsızlık, saç dökülmesine yol açabilir.
Doğada bol olduğu için eksikliğine rastlanmaz. Ayrıca bir miktar bağırsaklarda da yapılmaktadır.
*Günlük gereksinimi: 5-10 mg/gün
B6
2-metil-3-hidroksimetil piridin halkasında 4 numaralı karbon atomunun hidrojeni yerine substituentlerin geçmesiyle B6 vitamini etkisini gösteren 3 bileşik meydana gelir. B6 vitamini terimi piridoksol (piridoksin,adermin), piridoksal ve piridoksamin için kullanılmaktadır. Bu üç bileşik insan ve hayvan organizmasında birbirlerine dönüşebilir.
Bulunduğu yerler:
Yumurta, balık, tavuk, süt, muz, patates, yulaf, mısır, soya fasulyesi , kuruyemiş, bezelye, havuç ve avokadoda bulunur.
Kullanımı:
B6 vitamini sinir sisteminin düzgün işleyişi ve bağışıklık sistemi için gereklidir. Kırmızı kan hücrelerinin sentezinde rol oynamaktadır. Aynı zamanda kepek, egzama ve sedef hastalığını önlemeye yardımcı olabilir. Deri problemleri, hipokrom mikrositik anemi, uykusuzluk, sinirlilik B6 vitamininin yetersizliğinde oluşabilecek sorunlardır.
*Günlük gereksinimi: Bağırsak bakterileri tarafından da sentez edildiği için gerçek dozu söylemek zordur. 1.3-1.7 mg/gün
Biotin (B7, H vitamini veya Koenzim R)
Biotin heterosiklik, S atomu içeren, monokarboksilik bir asid olup birbiriyle kondanse olmuş tetrahidroimidazol ile tetrahidrotiofen halkalarından ve tiofen halkasına bağlı bir valerik asidden ibarettir.
Bulunduğu yerler:
Yumurta sarısı, balık, süt, patates, soya, fındık, ceviz ve bira mayasında bulunur.
Kullanımı:
B7 vitamini yağ, protein ve karbonhidrat metabolizmasında yer alır. Sağlıklı saç, cilt ve tırnaklar için özellikle önemlidir. Eksikliği saç kaybı ve anemi, bulantı, yorgunluk, depresyona neden olabilir.
-Çiğ yumurta yenildiği zaman organizma biotinden yararlanamaz. Yumurta akında bulunan veavidin adı verilen glikoprotein biotinle birleşerek sindirilemeyen ve dolasıyla bağırsaktan emilemeyen bir kompleks meydana getirir ve bu kompleks dışkı ile atılır. Yumurta pişirilince avidin denatüre olduğu için biotini bağlayamaz ve bu etki ortadan kalkar.
*Günlük gereksinimi: 150-300 mcg
Folik asid ( B9,B10,B11 )
Folik asid pteroilmonoglutamik asiddir. Folik asidin pteroik asid kısmı birbirine metilen köprüsü ile bağlı substitue bir pteridin (2-amino-4-hidroksipteridin) halka sistemi ve p-aminobenzoik asidden ibarettir. Folik asid molekülünde, pteroik asidin karboksil grubu glutamik asidin amino grubuna amid bağı ile bağlanmıştır.
Bulunduğu yerler:
Karaciğer, böbrek, kırmızı et, ıspanak, marul, yumurta, ekmek, portakal ve muzda bulunur.
Kullanımı:
B11 vitamini kırmızı kan hücreleri ve sinir dokularının oluşumunda aktif rol oynar. Hücre bölünmesi için gereklidir. Bu etkisi ile büyümeyi de sağlar. Sağlıklı cenin gelişimi için önemlidir. B12 vitamini ile birlikte kalp sorunlarına yol açan homosisteini düşürür. Folik asid eksikliği megaloblastik anemi, hafıza sorunları, bozulmuş beyin ve sinir fonksiyonları, spina bifida gibi doğum kusurlarına yol açabilir.
*Günlük gereksinimi: Yetişkinler: 400mg/gün
Gebelikte: 600mg/gün
Üst sınır: 1 mg/ gün
B12 (Kobalamin)
Yapısında porfirin halkasına benzeyen ve merkezinde bir kobalt atomu içeren korin halka sistemive bir nükleotid (5,6-dimetilbenzimidazol-1-α-
Bulunduğu yerler:
Karaciğer, yürek, böbrek, kırmızı et, tavuk, balık, süt, peynir ve yumurtada bulunur.
Kullanımı:
B12 vitamini besinlerle veya sigara gibi alışkanlıklarla vücuda giren siyanürü etkisiz hale getirir. Kırmızı kan hücrelerinin oluşumu ve merkezi sinir sisteminin sağlığı için gereklidir. Hafızayı ve konsantrasyonu geliştirir. B12 vitamininin eksikliği pernisiyöz anemi ya da sinir sistemi hasarına neden olabilir.Eksikliğinde dilde hassasiyet, şişme, kızarma, hayal görme, depresyon, adalelerde kasılmalar, sinir iltihaplarına bağlı olarak el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma şikayetleri oluşur .
*Günlük gereksinimi: 2 mcg/gün, normal günlük diyette 5-10 mcg B12 bulunur.
Eda Nur DÜZÇEKİÇ
